Đối với một nhà giao dịch, cảm xúc là cơn sóng ngầm sẵn sàng làm chệch hướng những quyết định của họ. Sự hưng phấn sau khi thắng một lệnh lớn hay nỗi lo lắng khi gặp chuỗi thua lỗ đều có thể dễ dàng thao túng tâm lý Trader, đẩy họ vào những quyết định thiếu sự tỉnh táo. Để đạt được lợi nhuận nhất quán trong giao dịch, điều cốt yếu là học cách kiểm soát cảm xúc và duy trì được sự kỷ luật. Bài viết này sẽ cùng bạn khám phá cách kiểm soát cảm xúc để từng bước xây dựng sự kỷ luật trong giao dịch, hướng tới đạt được lợi nhuận nhất quán trong thị trường đầy rẫy biến động và cạm bẫy này.
Khi cảm xúc chi phối quyết định giao dịch
Nhiều nhà giao dịch mới tham gia thị trường thường nghĩ rằng việc kiếm tiền là dễ dàng, giống như những lời quảng cáo từ môi giới hay sàn giao dịch. Hoặc đâu đó sẽ có những CEO, chủ doanh nghiệp đang dư dả tiền bạc và mang tâm lý chiến thắng từ công việc kinh doanh của họ tới với thị trường. Họ vào lệnh với sự tự tin thái quá và mong đợi những kết quả nhanh chóng, dễ dàng.
Thế nhưng, tất cả tới với sự hưng phấn cao độ và rồi sẽ ra đi tay trắng. Thị trường sẽ lấy đi tất cả tiền bạc của họ và dạy cho họ những bài học đắt giá.
Thực tế có rất ít nhà giao dịch có thể thực sự kiếm được tiền từ thị trường và tâm lý giao dịch kém thường là nguyên nhân chính dẫn đến thất bại. Khi bạn để cảm xúc xen vào quyết định giao dịch, đó là lúc bạn dễ rơi vào bẫy chủ quan, bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo và đánh mất khả năng phán đoán của mình.
Sai lầm phổ biến nhất của hầu hết người mới là để cảm xúc thúc đẩy hành động giao dịch. Họ có thể cảm thấy tiếc nuối khi bỏ lỡ một cơ hội tốt hoặc tức giận vì một lệnh thua và rồi dẫn đến các quyết định vội vàng. Họ cố gắng “bắt kịp” thị trường hoặc có tâm lý “gỡ gạc” sau một thất bại để rồi dễ dàng bị cuốn vào một chuỗi sai lầm sau đó. Những quyết định này đương nhiên sẽ không dựa trên phân tích hay kế hoạch mà chỉ nhằm thỏa mãn cảm xúc nhất thời để rồi khiến họ lún sâu hơn vào vòng xoáy của thua lỗ.
Dù là người mới hay người đã có kinh nghiệm trên thị trường, tâm lý “gỡ gạc” sau khi thua lỗ là một cảm xúc mạnh mẽ và rất khó có thể kiểm soát. Tâm lý đó khiến họ giống một con bạc đang nhìn chằm chằm vào màn hình máy tính hơn là một nhà đầu tư đang tham gia vào thị trường. Họ mất kiên nhẫn, dễ dàng bỏ qua các quy tắc của bản thân và chấp nhận những rủi ro không cần thiết chỉ nhằm mục đích cố lấy lại những gì đã mất. Những hành động lặp lại liên tục như vậy sẽ dẫn tới hình thành một thói quen rất xấu trong giao dịch, một thói quen cực kỳ xấu.
Thói quen này sẽ khiến họ mất đi sự bình tĩnh và kỷ luật vốn có, rồi sẽ là một chuỗi những sai lầm liên tiếp khi tâm lý không được kiểm soát. Kết quả chắc hẳn chúng ta sẽ dễ dàng hình dung ra.
Để tránh những sai lầm kiểu như vậy, bạn bắt buộc phải xây dựng và tuân thủ một kế hoạch giao dịch chi tiết, cụ thể. Một kế hoạch rõ ràng sẽ giúp bạn duy trì ổn định về mặt tâm lý, tránh bị cảm xúc chi phối và giữ vững được sự kỷ luật – yếu tố quan trọng để ra quyết định dựa trên lý trí thay vì cảm xúc nhất thời. Thị trường luôn có những biến động khó lường nhưng những ai kiên định với kế hoạch đã được đề ra sẽ dễ dàng kiểm soát tâm lý và đạt được thành công trong dài hạn.
Thị trường không phải là nơi để thể hiện cảm xúc cá nhân hay thỏa mãn cái tôi. Bạn cần nhận thức rõ ràng rằng cảm xúc chỉ làm giảm khả năng phán đoán rồi dẫn đến những quyết định thiếu lý trí. Để thành công trong thị trường đầy rẫy những biến động này, bạn cần biết cách gạt bỏ cảm xúc, tập trung vào chiến lược và sẵn sàng chấp nhận thua lỗ như một phần của con đường thành công đối với một nhà giao dịch trong tương lai.
Đây chính là yếu tố giúp duy trì sự nhất quán và tạo dựng được sự thành công lâu dài với Nghề.
Giao dịch nên là một công việc “nhàm chán”
Nhiều người khi nghĩ đến giao dịch chứng khoán hay forex thường hình dung đó là một công việc đầy cảm hứng, nơi mà cảm xúc được thăng hoa với những giao dịch để đời hoặc sự giàu có chỉ sau một đêm. Tuy nhiên, thực tế cho thấy thành công trong công việc giao dịch không đến từ cảm giác hưng phấn hay sự kịch tích của cảm xúc mà đến từ quá trình nỗ lực học hỏi, rèn luyện bản thân và tự kỷ luật chính mình.
Quá trình ấy không được tính bằng ngày tháng mà sẽ cần được tính bằng năm, rất nhiều năm bền chí và liên tục như vậy.
Những Trader chuyên nghiệp trong lĩnh vực này luôn duy trì được sự bình tĩnh để không bị cảm xúc chi phối. Họ sẽ không tìm kiếm niềm vui từ những thắng thua nhất thời, thay vào đó, họ tập trung vào việc thực hiện các bước trong một quy trình giao dịch một cách nhất quán và kỷ luật.
Thành công trong lĩnh vực này đòi hỏi sự kiên trì và tập trung tuyệt đối.
Chính sự đều đặn, lặp đi lặp lại các quy trình sẽ khiến công việc này trở nên “nhàm chán” nhưng đây là sự “nhàm chán” cần thiết để giữ cho tâm lý ổn định, tránh xa cảm giác nông nóng hoặc tự tin thái quá. Mỗi nhà giao dịch cần hiểu rằng cảm xúc là kẻ thù lớn nhất phá vỡ đi sự cân bằng và là thủ phạm gây ra các quyết định sai lầm.
Việc duy trì tâm lý ổn định trong từng giao dịch giúp cho bạn kiểm soát hành động của mình mà không để bản thân bị cuốn theo sự biến động của thị trường. Sự thành công bền vững không phải là kết quả của vài giao dịch thắng lớn mà là của một quá trình nhất quán liên tục và có kiểm soát, nơi bình tĩnh và sự tập trung là chìa khóa. Thị trường luôn biến động nhưng khi tâm lý vững vàng, kế hoạch được tuân thủ, bạn sẽ thấy con đường thành công trong tương lai của mình sẽ ngày càng rõ ràng hơn.
Thị trường luôn đúng và cái tôi là kẻ thù lớn cần vượt qua
“Thị trường luôn đúng” – một câu nói ngắn gọn nhưng chứa đựng đầy đủ sự khôn ngoan mà chỉ những người có kinh nghiệm lâu năm mới có thể thực sự thấu hiểu. Thị trường không vận hành theo ý muốn cá nhân, không quan tâm đến cảm xúc hay kỳ vọng của bất kỳ ai. Mọi biến động đều là sự phản ánh chân thực của Cung – Cầu, của tâm lý đám đông và các yếu tố kinh tế, chính trị tác động. Khi hiểu và chấp nhận điều này, bạn không còn cố gắng “đấu” với thị trường; thay vào đó sẽ chọn cách thích nghi, tuân theo các tín hiệu mà thị trường đưa ra, từ bỏ cái tôi và điều chỉnh kế hoạch giao dịch khi cần.
Chỉ khi buông bỏ ý nghĩ rằng “thị trường phải thế này hay phải thế kia”, bạn mới đạt được sự nhất quán trong giao dịch.
Cái tôi, cái bản ngã cá nhân là rào cản lớn nhất khiến nhiều người chịu thua lỗ hoặc mắc sai lầm liên tiếp cho đến khi họ giật mình nhận ra. Tự tin là cần thiết nhưng tự tin thái quá có thể khiến chúng ta trở nên chủ quan và mất đi sự sáng suốt trong các quyết định giao dịch của mình.
Những ai bước chân vào thị trường này với tư tưởng “mình không bao giờ sai” thường là người tổn thương nhiều nhất khi thị trường biến động bất ngờ. Họ không chấp nhận thất bại và cố bám chặt vào các giao dịch thua lỗ, họ không muốn thừa nhận rằng “mình đã sai”.
Khi một nhà giao dịch không tin rằng mình đã sai, họ sẽ rơi vào vòng lặp bất tận của cảm xúc; thay vì cắt lỗ, họ sẽ xóa luôn lệnh cắt lỗ, thậm chí DCA âm, liên tục nhồi thêm các lệnh khác. Chỉ đến khi nhìn lại số dư tài khoản, họ mới chợt “giật mình”.
Để tránh sai lầm này, mỗi người cần học cách vượt lên trên cái tôi của bản thân, quan sát thị trường với con mắt khách quan, không gắn cảm xúc cá nhân vào mỗi quyết định. Khi cái tôi được kiềm chế, bạn sẽ dễ dàng hơn trong việc cắt lỗ và thoát khỏi các giao dịch không như ý thay vì kỳ vọng phi lý hoặc bị cảm giác thất vọng chi phối.
Học cách thừa nhận thất bại, rút kinh nghiệm từ những sai lầm là điều kiện tiên quyết để đạt được sự tiến bộ và thành công trong giao dịch.
Bạn cần bền chí học từ những thất bại thay vì từ bỏ.
Tìm kiếm Dopamine “hạnh phúc”
Để duy trì tâm lý vững vàng, việc tìm kiếm sự cân bằng ngoài thị trường là yếu tố thiết yếu. Giao dịch vốn là một hoạt động đầy căng thẳng dễ dàng khiến bạn cảm thấy áp lực trước từng biến động của nó. Vì vậy, giải tỏa cảm xúc qua các hoạt động như thể thao, nghệ thuật hay các sở thích cá nhân là vô cùng quan trọng. Những hoạt động này sẽ giúp bạn thư giãn, giảm bớt căng thẳng và tỉnh táo hơn trên thị trường.
Khi một người tìm thấy niềm vui và sự thỏa mãn từ cuộc sống, họ sẽ không còn lệ thuộc vào kết quả của từng giao dịch để cảm thấy được hài lòng. Điều này giúp họ đối mặt với thị trường với tâm thế vững vàng và một tinh thần tỉnh táo để không bị cuốn theo những thăng trầm hay cảm giác muốn “gỡ gạc” khi thua lỗ. Thay vì để cảm xúc chi phối lí trí của mình, người biết cách cân bằng cuộc sống sẽ tự tin hơn trong việc ra quyết định, giữ vững kỷ luật và duy trì sự bình thản trước những biến động của thị trường.
Việc cân bằng cuộc sống không chỉ là phương pháp để tăng hiệu suất trong giao dịch mà còn là cách rèn luyện sức khỏe tinh thần và duy trì sự bền bỉ trong hành trình chinh phục thị trường. Người biết cách tận hưởng cuộc sống, giữ tâm trí luôn tươi mới sẽ dễ dàng đạt được những thành công nhất quán, bền vững so với những ai chỉ tập trung vào thị trường mà quên mất bản thân.
Lên kế hoạch giao dịch chi tiết – cách để bình tĩnh với thị trường
Trong giao dịch, việc thiếu một kế hoạch rõ ràng có thể dễ dàng đẩy người chơi vào trạng thái hoảng loạn mỗi khi thị trường bất ngờ đảo chiều. Thị trường luôn biến động không ngừng và không ai có thể dự đoán chính xác tuyệt đối hướng đi của nó. Vì vậy, việc giữ vững tâm lý, duy trì sự bình tĩnh là kỹ năng thiết yếu để đạt được thành công bền vững. Khi để cảm xúc chi phối, đặc biệt là nỗi sợ thua lỗ, con người rất dễ mắc sai lầm và đưa ra những quyết định thiên về cảm xúc.
Điều quan trọng; chúng ta cần hiểu rằng thua lỗ là một phần tất yếu trong quá trình giao dịch (thậm chí là cần thiết hơn những lệnh thắng) để học hỏi và phát triển. Không có chiến lược nào đảm bảo việc chiến thắng tuyệt đối, việc chấp nhận rằng có lúc thắng, lúc thua sẽ giúp bạn dễ dàng đối mặt với thua lỗ. Khi thị trường đi ngược với suy đoán, thay vì rơi vào tâm lý “gỡ gạc” bất chấp, bạn cần giữ bình tĩnh để xem xét lại kế hoạch của mình rồi điều chỉnh lại chiến lược khi cần.
Việc lên một kế hoạch giao dịch chi tiết, rõ ràng không chỉ giúp bảo vệ bản thân khỏi những quyết định sai lầm do cảm xúc chi phối mà còn giúp bạn duy trì kỷ luật trong những thời điểm khó khăn. Giữ tâm lý ổn định, hành động theo kế hoạch đã lên sẵn sẽ giúp bạn rất nhiều trên con đường trở thành một “Nhà giao dịch thành công nhất quán”.
Tuân thủ kỷ luật – chìa khóa để thành công trong giao dịch
Kỷ luật là nền tảng không thể thiếu cho bất kỳ ai có mong muốn đạt được thành công nhất quán trên thị trường. Khi một kế hoạch giao dịch tốt đã được xây dựng, bạn cần tuân thủ chúng một cách nghiêm ngặt, không để cảm xúc hay những tình huống bất ngờ chi phối bản thân. Kỷ luật giúp duy trì sự ổn định tâm lý, kiểm soát rủi ro và giảm thiểu tối đa những quyết định bốc đồng xuất phát từ cảm xúc nhất thời của bản thân.
Rèn luyện kỷ luật không chỉ đơn thuần là tuân thủ các nguyên tắc; nó đòi hỏi việc bạn phải thiết lập các quy tắc rõ ràng và cam kết không phá vỡ chúng, bất kể hoàn cảnh nào.
Ví dụ, nếu kế hoạch đã đề ra yêu cầu cắt lỗ tại một điểm nhất định, bạn cần thực hiện mà không có bất cứ sự do dự nào, ngay cả khi có vẻ như cơ hội “lật ngược tình thế” đang hứa hẹn.
Bằng cách tuân thủ sự kỷ luật, bạn không chỉ tránh được những rủi ro không đáng có mà còn củng cố niềm tin đối với bản thân mình.
Sự kỷ luật còn giúp cho bạn xây dựng được những thói quen nhất quán, tạo nền tảng cho một chuỗi những thành công ổn định và lâu dài. Khi hoàn toàn tin tưởng vào hệ thống giao dịch của mình, bạn có thể đối mặt với những biến động của thị trường một cách bình tĩnh, tự tin và không bị cuốn theo cảm xúc. Đây chính là yếu tố tối quan trọng giúp bạn phát triển kỹ năng, gia tăng cơ hội đạt được mục tiêu và xây dựng thành công bền vững trên hành trình chinh phục trị trường.
Sự phân lập quyền kiểm soát, kỹ thuật “Bình thản” với thị trường
Giữa những cơn sóng biến động không ngừng của thị trường, việc giữ một tâm lý ổn định là chìa khóa để duy trì thành công bền vững. Tuy vậy, không ít người đã vấp ngã khi để cảm xúc cuốn theo nhịp điệu thất thường của giá và những biến động không lường trước. Để có thể vượt qua những thử thách này, thực hành kỹ thuật Phân lập quyền kiểm soát – một trong những kỹ thuật nền tảng của Chủ nghĩa Khắc Kỷ là một công cụ mạnh mẽ giúp duy trì sự bình tĩnh, sáng suốt, giúp bạn chỉ tập trung vào những gì mình có thể kiểm soát và buông bỏ những yếu tố ngoài tầm tay.
Ta kiểm soát được những gì và điều gì ta không thể kiểm soát
Sự Phân lập quyền kiểm soát yêu cầu bạn phân biệt rõ ràng hai loại yếu tố: những gì nằm trong tầm kiểm soát và những gì không thể kiểm soát.
Chắc hẳn đến đây sẽ có nhiều bạn đặt ra câu hỏi: vậy điều gì ta có thể kiểm soát và điều gì ta không thể kiểm soát?
Câu trả lời lần lượt là: bên trong ta và bên ngoài kia.
Trên thị trường, bạn có thể kiểm soát các yếu tố như quyết định giao dịch, cách thức quản trị rủi ro, viết ra và tuân thủ kỷ luật cá nhân hay cách phản ứng với các tình huống. Đây là những khía cạnh mà bạn có thể hoàn toàn kiểm soát, trực tiếp tác động và điều chỉnh. Và đây cũng là những điều bạn hoàn toàn có thể xác định trước khi bắt đầu thực hiện một giao dịch, thời điểm tâm trí còn duy trì được sự khách quan với thị trường.
Ngược lại, những yếu tố khác như xu hướng của thị trường, biên độ giá, quyết định của các nhà đầu tư khác hay các sự kiện kinh tế, chính trị lại nằm ngoài tầm kiểm soát của chúng ta. Nếu đặt nặng vấn đề vào những yếu tố không thể kiểm soát đó, bạn sẽ dễ dàng dễn đến trạng thái bất an, khiến bạn đưa ra các quyết định giao dịch dựa trên cảm xúc thay vì lý trí.
Bằng cách phân lập rõ ràng những gì có thể kiểm soát và không thể kiểm soát, bạn sẽ tập trung tư duy và năng lượng vào các yếu tố bản thân thực sự có khả năng thay đổi, từ đó giảm thiểu cảm giác lo lắng hoặc sợ hãi khi thị trường biến động.
Cách áp dụng Sự Phân lập quyền kiểm soát trong giao dịch thực tế
Để vận dụng kỹ thuật Phân lập quyền kiểm soát này một cách hiệu quả, bạn có thể áp dụng 3 bước như sau:
- Bước 1: Xác lập và tuân thủ hệ thống giao dịch; Trước khi tham gia vào thị trường, bạn cần có một hệ thống giao dịch hoàn chỉnh, ý tôi đang muốn nói đến hệ thống giao dịch chứ không phải phương pháp giao dịch. Một hệ thống giao dịch hoàn chỉnh bao gồm: phương pháp giao dịch, hệ thống quản lý vốn, quản trị cảm xúc cá nhân,… hay nói một cách đơn giản hơn là bạn cần biết vào lệnh ở đâu, cắt lỗ và chốt lãi chỗ nào, quy mô giao dịch ra sao. Khi đã có một hệ thống giao dịch hoàn chỉnh, nhiệm vụ của bạn là kiên định tuân thủ theo kế hoạch đó bất kể thị trường có biến động ra sao. Điều này giúp bạn giữ vững tâm lý và tránh bị cuốn theo những cảm xúc nhất thời.
- Bước 2: “Tập trung giữ kỷ luật”; Trong phần này, bạn hãy tập trung vào việc quản lý rủi ro, xác định trước quy mô giao dịch, kiếm kèo có tỷ lệ Risk Reward có lợi và tuân thủ cắt lỗ là những yếu tố hoàn toàn nằm trong quyền kiểm soát của mỗi người. Bằng cách thiết lập và thực hiện nghiêm túc các biện pháp quản lý rủi ro, bạn có thể bảo vệ tài khoản, giảm thiểu tổn thất ngay cả khi thị trường có những biến động ngược lại với suy đoán. Khả năng kiểm soát rủi ro này sẽ mang lại sự tự tin cho bạn, vì dù thị trường có biến động như thế nào, tài khoản của bạn cũng đã được bảo vệ. Và mặc dù ngắn gọn chỉ có 5 từ đó thôi, “tập trung giữ kỷ luật”, nhưng đây lại là việc khó nhằn nhất đối với tư cách là một Trader và chắc chắn sẽ cần một nỗ lực và quyết tâm cực lớn để thực hiện.
- Bước 3: Chấp nhận những yếu tố ngoài tầm kiểm soát; Thị trường luôn có những yếu tố không thể đoán trước và nằm ngoài khả năng kiểm soát của mỗi người. Thay vì bị ám ảnh hay cố gắng “chiến thắng thị trường”, việc chấp nhận rằng luôn tồn tại sự “bất như ý” là điều thực sự cần thiết. Sự chấp nhận này giúp tránh khỏi tâm lý “gỡ gạc” khi gặp thua lỗ, duy trì sự bình tĩnh và lí trí trong mọi tình huống. Sau khi thực hiện giao dịch là lúc mà sự “khách quan” với thị trường đã không còn, bạn hãy để thị trường tự làm công việc của nó. Đừng cố gắng kiểm soát, đừng can thiệp.
Bằng cách tập trung vào những gì có thể kiểm soát và buông bỏ những yếu tố bất khả kháng, bạn sẽ đạt được sự cân bằng tâm lý, tự tin hơn trong mỗi quyết định, duy trì được sự ổn định cần thiết để đạt được thành công lâu dài.
Lợi ích của việc Phân lập quyền kiểm soát
Trong sự biến động không ngừng của thị trường, khả năng phân biệt rõ ràng giữa điều có thể và không thể kiểm soát là một “tài sản vô giá”. Khi bạn học cách tập trung vào những yếu tố nằm trong tầm tay, đồng thời buông bỏ những gì không thuộc quyền kiểm soát của mình, bạn sẽ đạt đến trạng thái tâm lý vững vàng, tự do khỏi những lo lắng không đáng có. Sự Phân lập quyền kiểm soát không chỉ giúp giảm căng thẳng mà còn cải thiện khả năng ra quyết định với sự tỉnh táo, sáng suốt và tránh xa các quyết định bốc đồng dựa trên cảm xúc.
Khi đối mặt với những biến động không ngừng, bất kỳ ai cũng dễ bị cuốn vào cảm xúc nhất thời. Tuy nhiên, bằng cách tập trung vào những gì có thể làm chủ như hệ thống giao dịch, kế hoạch rõ ràng, bạn sẽ không còn cảm thấy mình phải đấu tranh với những yếu tố ngoài tầm tay. Thị trường dù có biến động ra sao cũng sẽ không thể lay chuyển bạn, bởi bạn biết mình đã sẵn sàng cho mọi tình huống có thể xảy ra.
Phân lập quyền kiểm soát không chỉ giúp duy trì sự bình thản trước mỗi quyết định mà còn tạo dựng một thói quen giao dịch tốt. Đây là nền tảng để duy trì sự bền bỉ trên hành trình chinh phục thị trường, nơi thành công không đến từ việc “chiến thắng thị trường” mà là “chiến thắng chính bản thân mình”. Kỹ thuật làm chủ cảm xúc này sẽ là chiếc la bàn dẫn bạn đến sự nhất quán trong giao dịch và chắc chắn sẽ giúp bạn hạnh phúc hơn rất nhiều, không chỉ trong công việc giao dịch mà đối với cả cuộc sống thường ngày khi bạn áp dụng nó.
Cuối cùng, giao dịch không phải sân chơi cho những cái tôi lớn hay sự tự mãn. Đây là một hành trình đòi hỏi sự khôn ngoan, nhẫn nại, biết chấp nhận sai lầm và tin tưởng tuyệt đối vào bản thân mình. Khi bạn biết cách chế ngự cảm xúc, kiên trì với hệ thống giao dịch của mình, học cách đón nhận thua lỗ như một phần của quá trình, bạn sẽ quản trị được cảm xúc và đến gần hơn với thành công bền vững trong thị trường đầy biến động này.
Hy vọng rằng bài viết trên đây của Tâm Tuệ An hữu ích với các bạn, chúc các bạn sức khỏe và giao dịch hiệu quả hơn trên thị trường. Nếu bạn có góp ý về bài viết hoặc muốn chia sẻ những suy nghĩ cá nhân, hãy để lại bình luận ở phía dưới bài viết nhé.
Đừng quên tham gia cộng đồng Tâm Tuệ An để nhận được những chia sẻ quý báu từ các Trader khác giúp cho việc học hỏi và giao dịch tốt hơn.
Cộng đồng Tâm Tuệ An:
- Fanpage: https://www.facebook.com/tamtuean.tta
- Youtube: www.youtube.com/@tamtueantrading
- Tiktok: https://www.tiktok.com/@tamtueantrading
Chúc bạn giao dịch hiệu quả và rút lợi nhuận đều đặn.
